Willa Polonia

Opis

KLIKNIJ NA ZDJĘCIU ABY POWIĘKSZYĆ
fot.Aleksandra Imosa

Willa „Polonia” wzniesiona została w 1900 roku na posesji przy ulicy Mickiewicza pod numerem 7. Budowniczym obiektu był lekarz zdrojowy – doktor Julian Majkowski. Willa jest obecnie jedynym drewnianym budynkiem w obrębie tak zwanej „Buskiej starówki”. Jest to parterowa budowla o powierzchni zabudowy około 200 metrów kwadratowych, z użytkowym poddaszem i wysoką podmurówką wzniesioną z kamienia.
Frontowa, zachodnia strona obiektu, przylegająca do ulicy Mickiewicza posiada ryzalitową przybudówkę. Na jej parterze znajduje się ganek wejściowy, do którego wiodą ograniczone balustradami schody a nad gankiem usytuowana jest weranda, na którą wychodzą okna i drzwi ze środkowego pokoju piętra – facjaty. Od strony południowej znajduje się drugi ganek, przeszklony z odrębnymi schodami i wejściem.
Wschodnia strona willi przylega do niewielkiego placu, częściowo wykorzystywanego jako parking. Od strony północno- wschodniej do willi przylega parterowa drewniana oficyna, którą wzniesiono jako pomieszczenia mieszkalne dla służby, i która jest połączona z parterem willi. Od strony wschodniej znajduje się wejście do klatki schodowej wiodącej na piętro, gdzie obecnie znajdują się sale ekspozycyjne Muzeum Ziemi Buskiej.
W 1905 roku pierwszy właściciel willi dr Julian Majkowski sprzedał nieruchomość innemu lekarzowi zdrojowemu doktorowi Antoniemu Sulimierskiemu a ten z kolei doktorowi Leopoldowi Byrkowskiemu. 

Nagrobek L.Byfkowskiego na cmentarzu
parafialnym fot.A.Imos
KLIKNIJ NA ZDJĘCIU ABY POWIĘKSZYĆ

Leopold Byrkowski na łożu śmierci” w dniu 10 czerwca 1938 roku w obecności notariusza i czterech świadków sporządził publiczny testament, w którym postanowił o przekazaniu nieruchomości jako darowizny na rzecz „Bratniej Pomocy” działającej przy Wydziale Lekarskim Uniwersytetu im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie. Darowizna służyć miała utworzeniu wieczystego kapitału, z którego odsetki przeznaczane miały być na wpisy dla studentów medycyny – chrześcijan. Wraz z wybuchem II wojny światowej budynek zajęły okupacyjne władze hitlerowskie. Niemcy umieścili tu posterunek policji bezpieczeństwa (Siherheitspolizei) oraz Sąd Specjalny (Sondergericht). Funkcję szefa tych instytucji pełnił Hans Peters , krwawy kat miasta i powiatu buskiego, który został zabity w wyniku zamachu, zorganizowanego przez polskich partyzantów.
W okresie II wojny światowej w salach na piętrze budynku prowadzono przesłuchania aresztowanych, często z zastosowaniem okrutnych tortur. W piwnicach willi natomiast, urządzono areszt, gdzie osadzano zarówno aresztowanych jak i skazanych, głównie członków ugrupowań konspiracyjnych. Skazanych plutony egzekucyjne wywoziły do odległego o około 5 kilometrów od Buska Lasu Wełeckiego, gdzie dokonywano rozstrzeliwań. Ocenia się, że straciło tam życie 600 – 800 Polaków, z których większość dowieziono z aresztu w willi „Polonia”. Na przylegającym do aresztu podwórzu, hitlerowcy umieścili klatki ze specjalnie wytresowanymi psami, które rozszarpywały ciała żywych jeszcze, zmaltretowanych aresztantów.
Po zakończeniu wojny budynek został całkowicie wyeksploatowany przez urzędy i instytucje, które w nim kolejno rezydowały. W latach 1945 – 80 miały tu swoje siedziby : komitet miejski Polskiej Partii Robotniczej, biura Zarządu Powiatowego Związku Młodzieży Polskiej, Pogotowie Ratunkowe, Izba Porodowa, dyrekcja Zakładów Przemysłu Gumowego i Biblioteka Publiczna. W 1980 roku stan techniczny obiektu kwalifikował go jedynie do rozbiórki. Zapobiegły temu działania Komitetu Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa oraz środowisko kombatantów Armii Krajowej w Busku a także specjalnie utworzona Komisja Społeczna. W latach 1980 – 89 przeprowadzony został kapitalny remont willi a władze miasta i gminy Busko Zdrój zaakceptowały projekt utworzenia tu Galerii Biura Wystaw Artystycznych o nazwie „Zielona” oraz Muzeum Ziemi Buskiej.

fot.A.Imosa

W okresie powojennym w bezpośrednim otoczeniu willi „Polonia” wzniesiono trzy pomniki i wmurowano tablicę pamiątkową. Pierwszy z pomników wzniesiono z okazji 20-lecia istnienia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Stanął od strony południowo – zachodniej budynku i jest poświęcony pamięci mieszkańców ziemi buskiej pomordowanych w czasie okupacji hitlerowskiej. Ściany byłego aresztu gestapo ozdobiła tablica upamiętniająca Polaków , którzy stracili życie w tym budynku.

fot.A.Imosa

KLIKNIJ NA ZDJĘCIACH ABY POWIĘKSZYĆ

W dniu 11 listopada 1996 roku, z okazji 70-lecia odzyskania przez Busko praw miejskich, przed zachodnią ścianą willi „Polonia” odsłonięto obelisk ku czci Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego.

Pomnik Pamięci Żołnierzy Batalionów Chłopskich  fot.A.Imosa
KLIKNIJ NA ZDJĘCIU ABY POWIĘKSZYĆ

 

Z kolei w dniu 12 listopada 2000 roku dokonano odsłonięcia Pomnika Pamięci Żołnierzy Batalionów Chłopskich poległych w czasie II wojny światowej. Pomnik stanął przed południową ścianą willi, od strony ulicy Stefana Batorego.

Willa Polonia jako zabytek i miejsce kaźni patriotów polskich znalazła się pod ochroną Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.*

źródło:praca Aleksandry Imosy pod kierunkiem dr Zbigniewa Bajki.

 W budynku mieszczą się Galeria "Zielona" oraz Muzeum Ziemi Buskiej