Wędrując po Ponidziu i Powiślu warto zatrzymać się w miejscach, przez które prowadzi nasz rodzimy „Szlak Kulinarny”. Restauracje i gospodarstwa agroturystyczne, w których spróbować można dań i produktów wpisanych w  ten szlak, oznaczone są specjalną tablicą informacyjną. Smak lokalnych, często zapomnianych dziś specjałów, zaskakuje turystów, a dla mieszkańców regionu jest przypomnieniem własnych korzeni kulinarnych.
Siłą ponidziańskiej i powiślańskiej kuchni są zdrowe i ekologiczne produkty wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Perełki rodzimej kuchni znalazły się na mapie Kulinarnego Szlaku Ponidzia i Powiśla, a tajemnice przyrządzania tych przysmaków zbierane były skrzętnie przez ostatnie cztery lata i ujęte zostały w "Pamiętniku Kulinarnym". Stworzenie publikacji dotyczącej naszych lokalnych kulinariów było nie lada wyzwaniem, biorąc pod uwagę, iż na tym terenie nie istniało wcześniej żadne piśmiennictwo na ten temat. Przepisy przekazywane były najczęściej z pokolenia na pokolenie drogą ustną, bądź w starych rodzinnych zapiskach. Udało się jednak zarchiwizować produkty i potrawy dzięki współpracy trzech Lokalnych Grup Działania "Słoneczny Lider", "G5", "Perły Ponidzia" oraz restauratorów, przetwórców i Kół Gospodyń Wiejskich.

Kulinarny Szlak Ponidzia i Powiśla obejmuje 46 charakterystycznych produktów oraz potraw. Wśród nich jest słynny miód z ponidziańskich kwiatów oraz uprawiane u nas od lat: czosnek „Wójczański”, truskawka „Faworytka”, fasola „Piękny Jaś” i wiele innych odmian owoców i warzyw, których uprawa jest silnie zakorzeniona w lokalnej tradycji.

Intrygująca nazwa jest kolejnym argumentem do spróbowania takich dań jak: żabieckice gały, blachorze, strojcowskie zawijoki czy wiślickie dzianie. W lokalną tradycję wpisał się także wyrób szynki z Broniny, kiełbasy z Pacanowa oraz wszelkiego rodzaju trunków, nalewek i win. Potrawy cechuje oryginalność i smak, będące gwarancją zaspokojenia nawet najbardziej wymagających podniebień. 

Trudno tu wymienić wszystkie wyjątkowe dania i produkty, które zostały ujęte w Kulinarnym Szlaku Ponidzia i Powiśla. W najbliższych dniach przedstawimy dokładnie regionalne smakołyki oraz miejsca, w których można je skosztować.

Buskie Samorządowe Centrum Kultury w Busku – Zdroju oraz Lokalna Organizacja Turystyczna "Moc Ponidzia" zaprasza hotelarzy, restauratorów, wytwórców, przetwórców oraz rolników z powiatu buskiego na spotkanie dotyczące komercjalizacji Szlaku Kulinarnego oraz tworzenia oferty turystycznej skierowanej do mieszkańców i turystów.
Spotkanie odbędzie się 30 października 2014 roku o godz. 15:30 w budynku Buskiego Samorządowego Centrum Kultury, al. Mickiewicza 22. Celem podjętych działań ma być promocja lokalnych produktów tj. płodów rolnych, potraw i przetworów. Spotkanie to będzie jednocześnie podsumowaniem dotychczasowych działań oraz początkiem kolejnego etapu budowy Szlaku Kulinarnego Ponidzia i Powiśla.

Fasola korczyńska podbija europejskie stoły
13 lipca 2010 roku w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej została opublikowana decyzja o objęciu fasoli korczyńskiej „chronionym oznaczeniem geograficznym”. Tym samym, fasola korczyńska należy do elitarnego grona 900 oryginalnych, tradycyjnych produktów UE.

Pod nazwą "fasola korczyńska" mogą być sprzedawane wyłącznie suszone nasiona fasoli wielokwiatowej nazywanych "Jasiem Karłowym", uprawianej w województwie świętokrzyskim na obszarze gmin Nowy Korczyn, Wiślica, Solec Zdrój i Pacanów w powiecie buskim oraz gminy Opatowiec w powiecie kazimierskim. Nasiona „fasoli korczyńskiej” charakteryzują się cienką skórką oraz wysokimi walorami kulinarnymi (ograniczony czas gotowania, delikatna konsystencja pozbawiona mączystego posmaku) oraz sensorycznymi (wyczuwalny słodki smak).

Wyjątkowość „fasoli korczyńskiej” zawdzięcza specyficznym czynnikom obszaru geograficznego tych pięciu gmin. Jej jakość potwierdza badanie sensoryczne wskazujące na przewagę tej fasoli pod względem smaku i zapachu, struktury i konsystencji oraz skróconego czasu gotowania spośród fasoli pochodzących z innego obszaru geograficznego. Ponadto, na opisywanym obszarze stosowane są specjalnych metody uprawy (np. siew przed dniem 8 maja) oraz pozyskiwania tego produktu (np. specjalne krosna do suszenia roślin).

Tradycja uprawy „fasoli korczyńskiej” w naszym regionie jest bardzo długa. Rozwój produkcji fasoli w Nowym Korczynie i okolicach związany jest z okresem wylewania rzeki Nidy pod koniec lat 50. XX wieku. Powodzie zniszczyły wówczas uprawy innych roślin. Na zalanych obszarach zaczęto uprawiać fasolę. Najpopularniejszą odmianą fasoli na tym obszarze były odmiany biczykowe fasoli „Jaś Karłowy”. Warunki uprawy były bardzo sprzyjające, uzyskiwano tu tak dorodne okazy fasoli, o określonej specyfice, że zaczęto ją nazywać „fasolą korczyńską”. Dookreślenie geograficzne było wykorzystywane w celu wskazania i podkreślenia specyficznej jakości. Duża koncentracja upraw tego warzywa przetrwała do dziś. Wysoka jakość, delikatny smak oraz bardzo dobre warunki uprawy wpływały na rosnącą popularność „fasoli korczyńskiej”.

Popularność i renomę produktu potwierdzają wyróżnienia otrzymywane przez ten produkt, w tym pierwsza nagroda „Perła” w ogólnopolskim konkursie „Nasze Kulinarne Dziedzictwo”, w 2004 r.

źródło: www.sejmik.kielce.pl

zobacz także:
Potrawy regionalne  folder PDF
Fasola Korczyńksa  wersja PDF

Nasz region wzbogacił się o nową publikację dotyczącą kulinarnych przepisów pt. „Pamiętnik kulinarny Ponidzia i Powiśla”.
Znalazło się w niej około 50 lokalnych przepisów z obszaru 14 gmin. Smakosz może wybierać od truskawkowych placków pieczonych z „Faworytki” poprzez „Grądzkie Blachorze”, jak i Karkówkę faszerowaną śliwkami przy karafce „Damaszki”, aż na „Żabieckich Gałach” kończąc. Ilustracje wykonał Stanisław Przodo, wstęp napisała Grażyna Buske. Wszystko razem, okraszone jest wspomnieniami rodziny Stanisława Przybyszewskiego. Cofamy się więc o sto lat z okładem. Podróżujemy rowerem od Kielc poprzez Chmielnik, Busko, Solec, Wiślicę, Nowy Korczyn, Zalipie, Skalbmierz i Pacanów poznając przy tym zwyczaje, obrzędy i potrawy miejscowej ludności. Nie podobna jednak rozkoszować się tym „naftalinowym” światem tylko poprzez zmysł wzroku, należy pobudzić także powonienie oraz smak. Właśnie temu służy powyższa publikacja. „Poznajmy nasz kraj!” Nie poprzez bierne czytelnictwo, zakasajmy rękawy i spróbujmy „upichcić coś nie coś!”. Dla tych najbardziej leniwych podano kontakty, gdzie można skosztować poszczególnych potraw.
Publikacja jest efektem współpracy Lokalnych Grup Działań: „Słonecznego Lidera”, Stowarzyszenia „G5”oraz „Pereł Ponidzia”. Grupy te zacieśniają kontakty mieszkańców gmin w różnych dziedzinach życia. Jako, że najbliżej do serca dociera się przez żołądek- regionalne kulinaria mają spełnić to zadanie – ROZKOSZUJMY SIĘ SWYM DZIEDZICTWEM!

Zobacz wersję PDF
Publikację można otrzymać bezpłatnie w:
Słoneczny Lider - Ul. Partyzantów 22, 28-100 Busko – Zdrój tel. 41 378 7177
Stowarzyszenie „G5” – ul. Słupska 31, 28-133 Pacanów tel. 41 376 5482
Perły Ponidzia - ul. ppor. Sokoła 19, 28-530 Skalbmierz tel. 41 352 9077
Centrum Informacji Turystycznej – al. Mickiewicza 22, 28-100 Busko – Zdrój tel. 41 370 1022

Kliknij aby zobaczyć wersję PDF 

Tradycja na talerzu

Kilkanaście przysmaków z naszego regionu znalazło się na ministerialnej liście produktów tradycyjnych. Jak smakują i dlaczego zostały zaliczone do tak elitarnego grona? Zachęcamy do samodzielnego poszukiwania odpowiedzi na to pytanie, podczas wędrówek Kulinarnym Szlakiem Ponidzia i Powiśla. Poznając dziedzictwo regionu nie można pominąć chrupiących blachorzy, złocistej szynki z Broniny, aromatycznej suszonej Damachy i jedynych w swoim rodzaju zolipskich pirogów.

W dobie fast foodów rośnie popularność żywności ekologicznej, wytwarzanej tradycyjnie. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi prowadzi Listę Produktów Tradycyjnych, na którą trafiają potrawy i produkty o wyjątkowej jakości i właściwościach wynikających ze stosowania tradycyjnych metod produkcji.

Kiełbasa z Pacanowa

Na naszym lokalnym szlaku kulinarnym można spróbować aż 14 takich specjałów. Wykonanie większości z nich jest procesem długotrwałym i pracochłonnym, ale efekt i smak jest niepowtarzalny.

Dlaczego nasza kuchnia jest wyjątkowa?

Tylko u nas skosztować można zolipskich pirogów podawanych na talerzach ręcznie malowanych w kwiaty przez malarki z Zalipia, magicznego miejsca znanego w całym kraju.

Tylko u nas tak pachnie suszona Damacha, którą każda gospodyni chce mieć w swojej kuchni na święta Bożego Narodzenia. To o skalbmierskich wyrobach masarskich pisał Jan Długosz w XV wieku, a wytwarzana tam kaszanka Szarbianka jest do dziś rozchwytywanym produktem tradycyjnym. Podobnie jest z kiełbasą z Pacanowa. Tajemnice rzeźnicze i masarskie, przekazywane były w Pacanowie z pokolenia na pokolenie, czego owocem jest produkt o idealnie dobranych składnikach, właściwym wyrobieniu i doprawieniu. Z kolei w pewnym piecu chlebowym w Broninie już od 30 lat pieczona jest aromatyczna, złocisto – brązowa szynka, która dziś stała się marką znaną wśród lokalnej społeczności. Podobny skutek przyniosła kilkuwiekowa tradycja hodowli karpia w Wójczy, a smak kruchego i zdrowego mięsa tej ryby doceniany jest nie tylko od święta

Tajemnica w prostocie...

Kuchnia tradycyjna to często kuchnia uboga w składniki, oparta na najbardziej dostępnych produktach takich jak mąka i ziemniaki. I to właśnie w prostocie tkwi tajemnica sukcesu. Do dzisiejszych specjałów, które kiedyś stanowiły potrawy biednych chłopów zaliczyć można żabieckie gały, czyli rodzaj ziemniaczanych klusek podawanych najczęściej z omastą ze stopionego boczku lub kiełbasy. Podobna oszczędność składników dotyczy strojcowskich zawijoków. Przypominają one gołąbki, jednak w obgotowany liść kapusty układa się nadzienie z surowych ziemniaków. Dużą popularnością cieszą się wciąż blachorze. Bułki wypiekane wprost na "blasze" są zarumienione, lekko chrupiące. Doskonale smakują same, z mlekiem, dżemem lub po prostu z masłem.

Szynka z Broniny

... i w słońcu Ponidzia

Busko uznawane jest przez klimatologów za najbardziej nasłonecznione uzdrowisko w Polsce, a sam region nazywany jest czasem Ponidziańską Prowansją. Doskonały mikroklimat sprzyja uprawom niektórych odmian owoców i warzyw. Najbardziej soczyste jabłka, śliwki i truskawki rosną na południowych zboczach Garbu Pińczowskiego w okolicach Buska-Zdroju. Dowodzi temu smak śliwki Damachy oraz truskawki Faworytki uprawianej w okolicach Błońca. Dzięki walorom klimatycznym i glebowym swój wyraźny smak i zapach uzyskuje inny produkt – czosnek wójczański. Na liście produktów tradycyjnych nie mogło zabraknąć ogórka, którego uprawa jest u nas bardzo popularna. Przyrządzony w zalewie octowej nadwiślański ogórek z Kanny oraz skalbmierskie ogórki kiszone to przysmaki znane i cenione od wielu lat na polskich i zagranicznych stołach. Listę zamyka piękny jaś karłowy biczykowy, nazwany Fasolą Korczyńską, który jest jak na razie jedynym, naszym regionalnym produktem zarejestrowanym przez Komisję Europejską, jako Chronione Oznaczenie Geograficzne.

Miejsca, w których można się rozsmakować w lokalnym pysznościach oznaczone zostały specjalnymi tablicami informacyjnymi.
Zapraszamy do wędrówki po Kulinarnym Szlaku Ponidzia i Powiśla.
ac

Fasola z charakterem
Jednym z najpopularniejszych produktów używanych w ponidziańskiej kuchni jest fasola korczyńska. Szczególne walory kulinarne sprawiły, że wiele lokalnych restauracji i gospodarstw agroturystycznych ma w swojej ofercie bogaty wachlarz dań, na bazie korczyńskiego pięknego jasia. Podawana na słodko i na ostro, fasola zdobywała nagrody w wojewódzkich i ogólnopolskich konkursach, aż została doceniona również na szczeblu międzynarodowym. W 2010 roku fasola korczyńska została objęta „Chronionym Oznaczeniem Geograficznym”.

            O tym, że warto sięgać do kuchni naszych babć i dziadków, można się bardzo szybko przekonać próbując fasolowych potraw na Kulinarnym Szlaku Ponidzia i Powiśla. Pozwólmy się zaskoczyć różnorodnością smaków kryjących się za fasolą.

Na słodko i na ostro

            Najstarszą i najbardziej znaną potrawą jest fasola z kapustą. Dawniej było to danie popularne, dające siłę do pracy, a dziś coraz częściej podawana jest, jako potrawa wigilijna.

Z fasoli przygotowywane są takie potrawy, jak farsz z ziołami i grzybami, czy także na słodko farsz z marcepanem.  Na Ponidziu wypiekany jest wciąż chleb z perłowym jasiem, przygotowywane są też drożdżowe pierożki oraz tarta fasolowa. Sycące pierogi z fasolą i boczkiem nadają się doskonale na jesienne chłody, a o naleśnikach z fasolowym farszem i wołowiną, wprost nie będziemy mogli zapomnieć.

Człowiek i natura

            Wyjątkowość naszej fasoli wynika ze specyficznych warunków klimatycznych i glebowych naszego regionu. Nie bez znaczenia pozostaje tu również wieloletnie doświadczenie w uprawie jasia. Chodzi tu o wybór optymalnego terminu młócenia oraz suszenia nasion fasoli – na krosnach i przy określonej pogodzie. Dzięki tym podstawowym czynnikom nasiona fasoli korczyńskiej zyskują cienką skórkę i bardzo delikatny, łagodny smak. Badania naszego produktu wykazały, że zawartość białka w nasionach jest nie mniejsza niż 22%. Dodatkowo fasola bogata jest w sole mineralne, zwłaszcza fosforu i wapnia oraz witaminy, głównie z grupy B.

Popularność i renoma

            Fasola korczyńska oraz potrawy z niej przyrządzane, były już nagradzane wielokrotnie na wielu konkursach. Szczególnie ważna była pierwsza nagroda „Perła” w ogólnopolskim konkursie „Nasze Kulinarne Dziedzictwo” w 2004 roku. Kilka lat później tj. w roku 2007 została wpisana na listę produktów tradycyjnych, a w roku 2010 w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej została opublikowana decyzja o objęciu fasoli korczyńskiej „Chronionym Oznaczeniem Geograficznym”. Oznacza to, iż pod nazwą "fasola korczyńska" mogą być sprzedawane wyłącznie suszone nasiona fasoli wielokwiatowej nazywanych "Jasiem Karłowym", uprawianej w województwie świętokrzyskim na obszarze gmin Nowy Korczyn, Wiślica, Solec-Zdrój i Pacanów w powiecie buskim oraz gminy Opatowiec w powiecie kazimierskim.

Historia Jasia

            Kariera pięknego jasia karłowego biczykowego rozpoczęła się wiele lat temu w okolicach Nowego Korczyna. Mimo, że uprawa fasoli ma w naszym województwie wielowiekową tradycję to prawdziwy rozkwit jej popularności nastąpił pod koniec lat 50 ubiegłego wieku, kiedy to wielkie powodzie zniszczyły wszystkie uprawy w okolicach Nowego Korczyna. To wtedy właśnie na zalanych terenach masową zaczęto sadzić fasolę. Warunki uprawy w tych okolicach były tak sprzyjające i uzyskiwano tu tak dorodne okazy, że odmianę tą zaczęto nazywać fasolą korczyńską.

Fasola od lat cieszy się uznaniem konsumentów w całej Polsce i z powodzeniem sprzedawana jest poza granicami kraju.

Zobacz więcej informacji dotyczących Szlaku Kulinarnego Ponidzia i Powiśła